Ödeme Şekilleri
Akreditifli Ödeme
Alıcının (amir) talep ve talimatına dayanarak bir bankanın (amir banka), belirli bir tutara
kadar ve belirli bir vade içinde, akreditifte öngörülen şartlara uygun belgelerin ibrazı
karşılığında satıcıya (lehdar) ödeme yapacağını taahhüt etmesidir.Akreditif ile, uluslararası
ticari faaliyetler bankalar tarafından düzenlenmiş, taraflar için bir çeşit güvence unsuru
sağlanmış, akreditif koşulları yerine getirildiğinde ödeme garantilenmiş ve ödeme belgelere
dayandırılmış olmaktadır. Akreditifli işlemler Milletlerarası Ticaret Odası'nın 500 sayılı
"Vesikalı Krediler İçin Yeknesak Teamüller ve Uygulamalar" isimli broşürüne tabidir. Söz konusu
broşür, akreditifte aksi belirtilmemiş ise, tüm taraflar için bağlayıcıdır.
Akreditifte bankalarca mallar değil, belgeler göz önünde bulundurularak işlem
yapılır.
Akreditif;
- Dönülemez/teyitli
- Dönülemez/teyitsiz
veya
- Dönülebilir/teyitsiz olabilir.
Akreditifler, vesaik (belgeler) ibrazında ödeme, vadeli (ertelenmiş) ödeme, kabul veya iştira
yollarından biri ile kullanılacak (ödenecek) şekilde açılabilir.
Akreditifin açılması satış sözleşmesi ile kararlaştırılır. Bu satış sözleşmesinin hükümlerini
yerine getirmek üzere ithalatçı, kendi bankasına (amir banka) akreditif açma teklifinde bulunur.
Akreditif bu banka tarafından açılarak ihracatçının ülkesindeki bir bankaya gönderilir.
İhracatçının bankası akreditifin açıldığını ihracatçıya ihbar eder. Bunun üzerine ihracatçı
malıyükler ve akreditif uyarınca ibraz etmesi gereken belgeleri de (vesaik) akreditife aracılık
edenbankası aracığıyla, ithalatçının bankasına gönderir. İbraz ettiği belgelerin akreditif
şartlarına uygun olması durumunda ihracatçıya ödeme bankaca yapılır. İthalatçının bankası mal
bedelini ithalatçıdan tahsil ederek, malları gümrükten çekmesi için belgeleri teslim
eder
Akreditifin ihracatçı açısından sağladığı fayda
Ödemenin güvence altına alınması
- Akreditif, akreditifi açan banka ile ihracatçı arasında yapılan bir sözleşmedir.
- İhracatçı ödeme için ithalatçıya bağlı değildir.
- Ödeme, ithalatçıdan değil bankadan sağlanacaktır.
Akreditifin İthalatçı açısından sağladığı fayda
Yüklemenin yapıldığını gösteren uygun belgelerin ibrazı
- Akreditifi açan banka ödemeyi, ihracatçının yüklemeyi zamanında ve akreditif koşullarına uygun
şekilde yaptığını kanıtlayan belgelerin ibrazı halinde yapar.
Vesaik Mukabili Ödeme
Tahsil, ihracatçının sattığı malların bedelini ithalatçıdan alabilmek için bir bankanın
hizmetlerinden yararlanması demektir. Vesaik mukabili ödeme şeklinde, ihracatçı malları
yükledikten sonra, ülkesindeki bir banka veya ithalatçının ülkesinde bulunan temsilcisi
aracılığıyla, sevk belgelerini ithalatçının ülkesindeki bankaya tahsil talimatı ekinde gönderir
ve karşılığının ödenmesinden veya düzenlediği poliçenin ithalatçı tarafından kabulünden sonra
ithalatçıya teslim edilmesini ister. İthalatçının bankası, ithalatçı ödemeyi yapmadan, poliçeli
işlemlerde ise, poliçeyi kabul etmeden, malı gümrükten çekebilmesi için gerekli olan belgeleri
(sevk belgesi, fatura vb) teslim etmez.
Tahsil işleminde bankalar ihracatçıya karşı herhangi bir ödeme taahhüdü altına
girmezler.
Tahsil işlemleri Milletlerarası Ticaret Odası'nın 522 sayılı "Tahsiller için Yeknesak Kurallar"
isimli broşürüne tabidir.
Mal veya hizmetinin karşılığını tahsil işlemi bazında tahsil etmeye karar veren bir ihracatçı ,
derecesi ne olursa olsun bir riske giriyor demektir. Çünkü malının sevkini veya hizmetin
yapılmasını, parasının ödeneceğini güvence altına almadan önce gerçekleştirmektedir. Bu nedenle
tahsil işleminde ihracatçının;
- ithalatçıya karşı güveninin tam olması,
- ithalatçının ödeme gücü hakkında kuşkusunun bulunmaması,
- malın ithal edildiği ülkedeki siyasi, ekonomik ve hukuki şartların dengeli olması
gerekmektedir.
Mal Mukabili Ödeme
Mal mukabili ödeme, ithalatçının satın aldığı malın bedelini, o malın satış sözleşmesinde
gösterilen varış yerine gelmesi ve teslim alınmasından sonra ödemesidir.
Bu ödeme şeklinde ihracatçı malları alıcı adına sevk ettikten sonra, malı temsil eden belgeleri
ithalatçıya, ya doğrudan ya da bedelsiz teslim koşuluyla banka aracılığıyla gönderir. İthalatçı
malları gümrükten çektikten sonra mal bedelini öder. Bu ödeme şeklinde, ithalatçı, ödeme
yapmadan malları gümrükten çekeceği ve kontrol imkanı bulacağı için avantajlıdır. ihracatçı ise,
ithalatçının mal bedelini ödememesi riski ile karşı karşıyadır. Mal bedelinin ödenmesinin
güvence altına alınması, ihracatçının ithalatçı üzerine çekeceği poliçenin ithalatçı
tarafındankabul edilmesini takiben bankanın aval vermesi ile sağlanabilir.
Peşin Ödeme
Peşin ödeme, ithalatçının mal bedelini kendi bankası aracılığıyla ihracatçıya ödemesi,
ihracatçının da bedelini tahsil ettiği malı sonradan ithalatçıya göndermesi suretiyle
gerçekleşir. Burada ithalatçının ihracatçıya tanıdığı bir kredi söz konusudur.
Bu ödeme şeklinde, malın ihracatçısı tamamen güvende olduğu halde ithalatçı riskle karşı
karşıyadır. İhracatçı malları göndermez veya gönderdiği mallar siparişe uygun bulunmazsa
ithalatçı güç durumda kalıp, zarara uğrayabilir. Bu nedenle alıcının satıcıya güven duyması
şarttır.